У гэтым годзе будзе адзначацца 85-гадовы юбілей смалявіцкай раённай газеты. Адначасова гэта будзе і наша сямейнае свята. 85 гадоў – менавіта столькі часу раённая газета крочыць па жыцці разам з нашай сям’ёй. Яна была разам з намі на многіх жыццёвых этапах.

Газета была заснавана ў 1931 годзе. І адным з яе першых падпісчыкаў і чытачоў стаў наш дзядуля Іван Міхайлавіч Казак, які нарадзіўся ў 1878 годзе, а памёр у 1933 годзе. Дзед наш быў добрым гаспадаром, меў моцную гаспадарку, вялікі надзел зямлі, які апрацоўвала ўся наша сям’я. Да таго ж ён быў адукаваным чалавекам, цягнуўся да ведаў, добра іграў на скрыпцы. Акрамя раённай газеты, дзядуля выпісваў яшчэ і газеты з Мінску, напэўна, нейкія рэспубліканскія выданні. Чытала іх уся сям’я. Бабуля Ксенія Канстанцінаўна таксама была пісьменнай, любіла чытаць. Чытачамі раённай газеты былі і іх дзеці: сыны Мікалай (мой тата) і Рыгор, дачка Антуніна. Жыла сям’я ў вёсцы Шпакоўшчына.

Дзядуля рана пайшоў з жыцця, яму было ўсяго 55 гадоў. Каб зразумець, чаму быў такі кароткі век, трэба зрабіць пэўны экскурс у гісторыю. У сярэдзіне 1929 года з Масквы паступіў загад аб інтэнсіўным стварэнні калектыўных гаспадарак – калгасаў. Сяляне насцярожана аднесліся да гэтага новаўвядзення, бо ў той час у Беларусі найбольш распаўсюджанай формай развіцця сельскай гаспадаркі была хутарская сістэма. Праводзячы калектывізацыю, улады з адабранай у сялян маёмасці стваралі фундамент для новай формы гаспадарання – калгасаў. Вялася жорсткая барацьба з "кулакамі”, большасць з якіх былі руплівымі і дбайнымі гаспадарамі, якія ўмела вялі гаспадарку, шмат працавалі на зямлі, таму і вынікі іх працы былі прыкметнымі. Многія памылкі пры правядзенні калектывізацыі пазней былі прызнаны, але ж што было, тое было...

Як сведчаць архіўныя дакументы, наш дзед Іван Міхайлавіч Казак быў двойчы раскулачаны: у 1929 і 1932 гадах. У яго адабралі амаль усю маёмасць. Магчыма, сэрца і не вытрымала такіх адносін.

Пасля смерці дзеда раённую газету працягвала выпісваць бабуля Ксенія Канстанцінаўна, як бы цяжка не жылося ёй адной з дзецьмі.

Не пакідала нашу сям’ю газета і ў гады вайны. Мне прыпамінаюцца расказы адной нашай сваячкі – Антуніны Міхайлаўны Казак (дзявочае прозвішча Баравая). Яна паведамляла, што ў вайну немцы спалілі хату бабулі. Тады аднавяскоўцы дапамаглі прыстасаваць пад жытло склеп, у які да вайны ссыпалі бульбу. А так атрымалася нешта накшталт зямлянкі. Там туліліся і яшчэ некаторыя сем’і, якія засталіся без жылля.

Дык вось у гэтую бабуліну зямлянку часта наведваліся партызаны. Разам з імі была Ніна Іванаўна Казак (па мужу Жарабцова). Многія цяперашнія жыхары горада Жодзіна добра памятаюць гэтую жанчыну, якой, на жаль, ужо няма на гэтым свеце. Яна была сувязной і разведчыцай партызанскай брыгады "Смерць фашызму”. Партызаны-мужчыны звычайна некуды адпраўляліся, а Ніна Іванаўна заставался ў зямлянцы і чытала яе жыхарам газету. Жанчыны і дзеці, сцішыўшыся, слухалі яе ўважліва. Гэта ж былі рэдкія навіны, якіх так не хапала насельніцтву ў перыяд фашысцкай акупацыі. Хутчэй за ўсё, гэта была тагачасная раённая газета, якая выдавалася ў партызанскай брыгадзе "Смерць фашызму” пад такой жа назвай. Наша вёска Шпакоўшчына ўваходзіла ў зону дзейнасці гэтай брыгады. Камісар брыгады Іван Прохаравіч Дзядзюля ў сваёй кнізе "Лесная гвардия”, якая вышла ў выдавецтве "Беларусь” у 1968 годзе, пісаў: «… Печатный орган подпольного райкома партии и нашего партизанского отряда – газету «Смерть фашизму» — приходилось печатать на Палике в типографии партизанской бригады «Старик». Печаталась газета нерегулярно, а ее доставка причиняла много хлопот и была небезопасной… Газета и листовки звали белорусский народ на священный бой с врагом».

З газетай сябравалі і мае бацькі: Казак Мікалай Іванавіч і Ніна Васільеўна. Мы, дзеці, а нас было сямёра, таксама знаходзілі на яе старонках шмат цікавага для сябе.

Хачу зазначыць, што газету ў нашай сям’і заўсёды чакалі. Чакалі, як падарунак, як добрага суразмоўцу, які прынясе вестку пра тое, што адбываецца ў краіне, у райцэнтры, у родным калгасе, у суседняй вёсцы. Яна магла пацешыць змястоўным артыкулам, фельетонам ці вясёлай гумарэскай, сагрэць сэрца лірычным вершам. Ужо даўно няма ў жывых нашых бацькоў, але мы, іх дзеці, працягваем сябраваць з раённай газетай і ніколі ад яе не адмовімся.

Зараз ужо мала хто ведае, што наша "раёнка” на працягу ўсяго перыяду свайго існавання некалькі разоў мяняла сваю назву. У 1931 годзе яна называлася "Ударнік”, у 1932-1938 гадах – "Шлях калектывізацыі”, у 1938 – 1955 – "Трыбуна калгасніка”, з 1955-га да 1 красавіка 1965 года – "Ленінскі шлях”, з 2 красавіка 1965 да кастрычніка 1995 гг. – "Ленінскі заклік”, а з 21 кастрычніка 1995 года выходзіць пад назвай "Край смалявіцкі”.

У Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі знаходзяцца падшыўкі нашай раённай газеты, пачынаючы з 1932 года. З хваляваннем я гартала пажаўцелыя і ўжо спарахнелыя ад часу старонкі. Паколькі я зараз займаюся вывучэннем і напісаннем гісторыі свайго роду Казакоў і адначасова вёскі Шпакоўшчына, то ў старых падшыўках я адшукала многія матэрыялы па гэтай тэме. Газетныя падшыўкі мне вельмі дапамаглі ў маёй працы. На старонках старых газет знайшлі адлюстраванне лёсы многіх маіх сваякоў і аднавяскоўцаў. А яшчэ я переканалася, што ва ўсе часы газета карысталася вялікай папулярнасцю ў чытачоў. Жыхары Смалявіччыны не толькі чыталі раённую газету, але і многія самі выступалі на яе старонках. У сваіх лістах у рэдакцыю яны ўносілі прапановы, парады, часам прасілі дапамогі ў вырашэнні хвалюючых іх пытанняў і заўсёды былі ўпэўнены, што знойдуць падтрымку з боку калектыву рэдакцыі.

Наша раённая газета тых часоў, хаця і мела сціплы вонкавы выгляд, але падавалася прываблівай і душэўнай, бо ўсе матэрыялы ў ёй друкаваліся на беларускай мове. Гэта – родная мова нашага народа, а роднае слова заўсёды больш зразумелае і бліжэй да сэрца.

Цяпер газета "Край смалявіцкі” мае шыкоўнае афармленне, з кожным годасм становіцца больш змястоўнай і цікавай. На яе старонках змяшчаюцца матэрыялы, якія адпавядаюць часу і густу чытачоў рознага ўзросту і сацыяльнага статусу. Газета настолькі цікавая, што хочацца зберагчы кожны яе нумар. Але паколькі ў хатніх умовах зрабіць гэта складана, то з даўніх часоў я прызвычаілася рабіць газетныя выразкі тых артыкулаў, якія мне асабліва спадабаліся. Трымаю іх у папках, карыстаюся сама і дзялюся гэтым скарбам з тымі людзьмі, для каго гэтыя матэрыялы ўяўляюць цікавасць.

Ідуць гады, з імі адыходзяць у мінулае падзеі, факты, людзі. Адыходзяць, але не знікаюць, бо яны зберагаюцца на старонках газеты намаганнямі таленавітых супрацоўнікаў рэдакцыі. Кожны дзень яны пішуць падручнік гісторыі, кнігу жыцця Смалявіцкага краю. І за гэта я ад імя ўсіх членаў нашай сям’і выказваю ім глыбокую пашану і шчыра дзякую.

Валянціна Мікалаеўна КАЗАК.

 

На здымку: В.М.Казак.

 

Фота А.ВАЛАДЗЬКО.

Информацию читайте в № 89- 92 от 30.03.2016г.